نقش توپوگرافی و خاک در مرگ و میر درختان جنگل های بلوط زاگرس میانی

زوال بلوط پدیده پیچیده چندعامله ای است که جنگل های بلوط در اکثر نقاط دنیا و ایران با آن روبرو هستند. به منظور بررسی نقش توپوگرافی و برخی خصوصیات خاک در پدیده مرگ و میر درختی رخ داده در جنگل های بلوط ایرانی، منطقه جنگلی شلم واقع در شمال استان ایلام انتخاب گردید. منطقه مورد مطالعه به 20 واحد همگن از نظر توپوگرافی تقسیم شد. در هر واحد همگن 3 پلات دایره ای 1/0 هکتاری به منظور اندازه گیری میزان مرگ و میر درختی به صورت تصادفی منظم پیاده و یک پروفیل برای اندازه گیری برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک (بافت، درصد رطوبت، درصد آهک، درصد مواد آلی و مقدار نیتروژن به تفکیک هر افق و عمق خاک) حفر گردید. در هر پلات قطر برابر سینه، قطر حداقل و حداکثر تاج درختان، درصد خشکیدگی تاج، مبدأ پایه ها و فرم رویشی آن ها به تفکیک گونه و متغیرهای رویشگاهی اندازه گیری و ثبت شد. نتایج نشان داد که به طور متوسط 7/15 درصد از موجودی جنگل کاهش یافته که 65/97 درصد آن متعلق به گونه بلوط ایرانی بوده است. نتایج رگرسیون خطی چندگانه و آنالیز rda نشان داد که مرگ و میر درختی متأثر از ارتفاع از سطح دریا و تا حدودی جهت جغرافیایی بود؛ اما شیب دامنه تأثیر معنی داری نشان نداد. بیشترین میزان مرگ و میر درختی در طبقه های ارتفاعی بالا و جهت های جنوبی و غربی بود. همچنین تجزیه واریانس رگرسیونی و آنالیز rda نشان داد که مرگ و میر درختی متأثر از عمق و بافت خاک است. به طوری که بیشترین میزان مرگ و میر درختی در خاک های با عمق کمتر و درصد شن کمتر و سیلت بالاتر بود. نتیجه گیری شد که توپوگرافی و خاک نقش مؤثری در مرگ ومیر درختان و گسترش خشکیدگی در سطح جنگل های زاگرس دارند. شناسایی شرایط حاد از نظر توپوگرافی و خاک در این جنگل ها می تواند در مدیریت خشکیدگی درختی راهگشا و سودمند باشد.